Yusuf Has Hacib Sözleri ve Hayatı

Zulüm yanan ateş gibidir, yaklaşanı yakar; kanun ise su gibidir, akarsa nimet yetiştirir.

Bilim ve bilgi değeri anlaşılmış; Güvenilir bir rehberdir.

Bu dünya renkli bir gölge gibidir, onun peşine düşersen kaçar; sen kaçarsan o seni kovalar.

Bilim adamlarının bilmi, halkın yolunu aydınlatır; Bilim, bir meşale gibidir; geceleri yanar ve insanlığa doğru yolu gösterir. Bu nedenle Bilim adamlarına hürmet göstermek ve bilimlerinden yararlanmaya çalışmak gerekir.

Tecrübe edilmiş ve güvenilir insana iyice yapış, böyle insandan sen zevk duyarsın.

İnsanın bunca zahmet çekmesi, hep boğazı ve sırtı içindir; mal toplar, yiyemez; öldükten sonra da vebali altında.

Akıllı insanın sözü, akılsız için gözdür.

Helalin adı kaldı onu gören yok, Haram kapışıldı hala duyan yok.

Binlerce dostun olsa bile daima biri eksiktir.

Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir; eğer bulursan, onları kullan ve uçup göğe çık.

Bey tok gözlü, sözünde ve hareketinde açık ve vazıh davranmalıdır. Gözü aç adam hiç bir şey ile doymaz; aç gözlülük, ilacı ve devası bulunmayan bir hastalıktır; onu bütün dünya kahinleri bir araya gelse yine tedavi edemezler. Bütün açlar yer ve içerler de, nihayet doyarlar; aç gözlü adamın açlığı ancak ölümle nihayete erer.

Bey çok ihtiyatlı ve çok da uyanık olmalı; beyler ihmalkar olurlarsa, bunun cezasını başkaları çeker.

Beyin özü sözü doğru ve tabiatı güzide olmalıdır. Bey doğru sözlü olmalı, tavır ve hareketleri itimat telkin etmelidir ki, halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın.

Bey haya sahibi, yumuşak huylu ve asıl tabiatlı olmalıdır.

Halk için beyin cesur ve kahraman olması iyidir; büyük işleri ancak bu meziyetler ile karşılamak mümkündür. Cesur, gözü pek olan insan için mal eksik olmaz, ak doğan için de yem eksik olmaz.

Beyler hangi yoldan giderse, beylerin bu gidişi kulunda yoludur.

Bey adil olmalıdır. Ey hakim, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.

Kimin düşündüğü ile söylediği bir olursa. İşte doğru insan odur.

İnatçılık insan için ağır bir yüktür; inatçılıktan kendini kurtar ve onunla savaş.

Bir bey için fena olan şeylerden birisi inatçılıktır.

Ok düz olmasaydı düz gitmezdi.

Bey sabırlı ve sakin olmalıdır. Sabır ve sükunet bey için bir ziynettir; bunlar beyliğin başta gelen meziyetleridir.

Beylik hastalığının ilacı akıl ve bilgidir.

İnsan her işe başlarken bilgi ile başlar ve akıl ile sona erdirir.

Beyler örf ve kanuna nasıl riayet ederlerse, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder.

Bey adı bilig kelimesi ile ilgilidir; bilig'in lamı giderse, beg adı kalır. Bey halkı bilgi ile elinde tutar; bilgisi olmazsa aklı ise yaramaz.

Ey bilgili insan, her işte itidalden ayrılma.

Bey haya sahibi ve insanların seçkini olmalı; haya sahibinin tavır ve hareketi eksilmeyen bir bütündür.

Bey mütevazı ve alçak gönüllü olmalı, suçlu kimselerin de suçunu affetmelidir. Bey mağrur, kabadayı ve kibirli olmamalı; beyler büyüklük taşlar ve kibirli olurlarsa, ey oğul onlar şüphesiz itibar görmezler.

Sözün güçsüzlere göz olsun.

Halk için beyin çok seçkin olması lazımdır. Beyin gönlü, dili ve tabiatı düzgün olmazsa, saadet memlekette dolaşamaz, kaçar. Avam tabiatının beye yakın olması uygun düşmez; bu tabiat yaklaşırsa, bey itibarını derhal kaybeder.

İnsandan insana miras olarak söz kalır. Vücudun nasibi hep ağızdan girer; ruhun nasibi ise sözdür ve kulaktan girer.

Bey takva sahibi ve temiz olmalıdır; eğer bey takva sahibi ve temiz kalpli olmazsa, hiç bir vakit temiz ve isabetli hareket edemez.

Arslan köpeklere baş olursa, köpeklerin her biri karşısındakilere arslan kesilir. Eğer arslanlara köpek baş olursa, o arslanların hepsi köpek gibi olur.

Bey fesatlık yapmamalıdır. Bu hareket yüzünden ikbal elden gider.

Bey memleket ve kanunu siyaset ile düzene koyar; halk hareketini onun siyasetine bakarak tanzim eder.

İnsan inciyi denizden çıkarmayı bilmezse, o, ha inci olmuş, ha çakıl taşı!

Uçan kuş bile eşini bilir ve sürüsünü bulur. Sen insansın. İçine karışacağın adamları iyi seç.

Halkın zengin olması için, doğru kanunlar konulmalıdır. Hangi bey memlekette doğru kanun koydu ise, memleketini tanzim etmiş ve gücünü aydınlatmıştır. Memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.

Bey her türlü fazileti tam olarak elde etmeli; uygunsuz ve olmayacak işlerden uzak durmalıdır. Seçkin bir bey olabilmek için fazilete kıymet verilmelidir.

Memleketin direği, temeli, sağlamlığı, esası ve koku iki şeye bağlıdır. Bunlardan biri halkın hakkı olan kanun, diğeri de hizmette bulunanlara dağıtılan gümüştür. . parayı görerek, hizmet edenlerin. yüzleri gülmelidir. Hangi bey askerini memnun etmezse, kıl