Nabi Sözleri ve Hayatı

Kulaklarına bir küpe olsun diye ve sana akıllıca bir sermaye olması için

Rükûya vardığında da dal harfi ortaya çıkar Bu söz Peygamber simdir, bilesin!

Ey hayat denizinin en birinci incisi; ey güzel vasıfların seçkin örneği oğul!

Bir şeyi ehlinden öğren ve bunu yaparken utanma Çünkü her şeyin âlimliği, cahilliğinden daha iyidir

Bunun yerine kalbleri kazanmaya, hatır yapmaya çalış da Allah'ın Arş'ını harap etme

Fakir, zekâtı almaktan kaçınırsa üzül, alırsa da memnun ol, sevin

Bu yolla borçluyu cefaya sürükler ve zavallı dertliyi bir de halka rezil eder

Sakın ilmin dış kabuğunda kalma Mânâların özüne ulaşmaya bak

Seher vaktinde yatma da uyanık ol; o vakitte kendini af dileme seccadesine ada

Böylece sen ölünce lütfunla ruhumu şad edesin ve bir dua ile beni daima hatırlayasın

Asla oyuna rağbet etme ki gaflet elinde oyuncak olmayasın

Misafire kıymeti ölçüsünde tazim göster ve misafirliğin şanına yakışır ikramda bulun

Onlarla uğraşmak yerine insan gibi şöyle Allah'ın huzurunda işe yarayacak şeylerle meşgul ol

Bu menfi şartların yanında müsbet hizmetler, halkın refah ve huzuruna yönelik gayretler olmuyor değildir İşte Nâbî gibi edib ve şairler; ilim ve hikmet ehli çeşitli şekillerde bozuklukların önüne geçme çabası içindedirler Hayriye bu hayırlı teşebbüslerden

Nice dinsiz ve mezhepsizler görmüşüz ki her sözlerinde üç kere yemin ederler

Böyle böyle laf taşıyarak akşama kadar bütün şehri baştan sona dolaşır

Hile yaparak fitneler koparanlar, hayır için bir zerrecik bile ağızlarını açmazlar

Gerektiği zaman da hiç geciktirmeden usta bir hekimin söyledikleri doğrultusunda çaresine bak

Kıymetini bilip harcamayan için yüzsuyu, bengisudur ki Nil ve Fırat nehirleri onun bir damlasına bile susamışlardır

Yaptığın hayrı sakın başa kakarak boşa giderme, Karşındakinin utanmasına meydan verme ve ancak kendin utan

İşte böyle kişiler için sen bir çare ulaştıran ol, ki bu hareket altın tavan yapmakta daha iyidir

Eğer gidişatını düzelttiysen ve Allah da sana malca nimet ve zenginlik verdiyse nimete nankörlük semtine sakın ayak basma ve hem fiil, hem de söz ile şükrünü eda et

lebbeyk' sadalarını çıkaran nefesler göklere doğru uydular gibi yükselir, giderler

Onun vardığı yerde susar konuşmazlar ve 'Kendinizi kollayın münafık dedi' derler

Üstadını bulduğunda derdinin çaresini ara Kabiliyetinin derecesini bir tart

Böyle kişiler diğer insanlar tarafından ayıplanmış olurlar Yaptıklarından ellerine geçen ise, hayır ve bereketten mahrum kalmaktır

Yoksa her yalan söz, aykırılıkların özüdür; zaten böyle söz de boş lakırtıdan başka bir şey değildir

Bu meslek hakkında sadece sanılarıyla hareket eder, yoksa ehlinden öğrenmiş değildir Onun için cahilliğinden dolayı hastaları öldürür

Gerekmedikçe hiç boşuna vücudunu yorma da, bedenini deneme tahtası yapma

Bunları yaparsan dostların senden emin olamazlar ve adın anıldıkça senden nefret ederler

Alacaklısı faizi de dahil, borcun ödenmesini istediğinde 'Kanun böyle emrediyor, ödeyeceksin' der ve yalancı şahitleri de yardıma çağırır Yani borcun faizini ödemekten aslını ödemeye fırsat kalmaz

Gerçi çok konuşan hafiflik eder, boş konuşur; buna karşılık, dinlemeyi tercih eden ağır başlılık eder

Ey babalık bağının seçkin meyvesi! Ey hayat denizindeki sadefin incisi oğul!

Eğer yardımında karşındakini incitirsen yahut riya için yaparsan, bunun hayrı ne sana, ne de ona fayda etmez ve kaybolup gider

Dine uyularak verilen zekât, malın tohumudur ve zekât olarak verilen mal, bu tohum, Allah katında kabul toprağına ekilmiş olur

Misafir kaba saba bir kişi bile olsa sabır göster ve bir tatlı dil ile hatırını yap

Cennet ve Cehenneme hayret edenlerden olma da onların sahibi olan Allah'a karşı inleyici bir âşık ol

Dostunu bir latifeye feda etme ki, tuz ekmek hakkını ara yerden kaldırıp atmış olmayasın

Hikmetler söylemede şekerler yiyenler 'Sabır, sıkıntıdan sonra gelen sevincin anahtarıdır' dediler

Allah, cahillik için 'ölüm', ilim için 'hayat'tır dedi Sen de sakın ölü gurubuyla aynı durumda olma

Riyakarlık meclisine aşağılık kişiler katılır, ondan elde edilen sonuç da fenalıkların yağmalanması olur

Böylece iki topluluk sıkıntı ve üzüntüleri hedef olur Artık aralarında sulh bile olsa işin tadı kaçmıştır

Yola çıkacaksan mutlaka Kabe yoluna git Gayesiz boşuna yapılmış bir yolculuk cehennem ateşine götürür

İlim Allah'ın sıfatlarındandır ve dolayısıyla tüm sıfatların en yücesi ilim sıfatıdır, ilim her şeyin üstündedir

Ey söz meziyetlerinin sayfasını okuyan, ey olgunluk mektebinden dersler öğrenen oğul!

Zekât, senin ikbaline ve varlığına bir vesiledir Bunu da Allah tarafından sana verilmiş bir nimet ve lütuf kabul et

Kabe yoluna git

Başkalarının sıkıntısından o zevk alır Kimde bir keder görse kendisi sevinir

Evine gelen misafir kim olursa olsun elinde bulunan her şeyle sofranı donat

Sözünü mümkün olduğu kadar kısa tut ki, inci ve mercan gibi değerli olsun

İslâm yapısının beş temeli hikmet ölçüsüyle yükseldi

Anlatacaklarını bitirdiği zaman artık duramaz ve hızla oradan da ayrılır

Kapını, fakirlerin boş dönmeyecekleri bir hale getir ve mümkün olduğu kadar ihsanda bulun

Sana ayrılmış olan rızık elbette seni bulur Öyleyse açgözlülükten ele geçen yalnızca yüzsuyu dökmektir

Hiç denizin sahilinde inci olur mu? Cevher istiyorsan elbette derinine dalman lâzım

Ey ebedî yüceliğe doğru koşan; ey ümit geliniyle yüz-yüzelik süren oğul! İşlerinde acele etme, sabret Sabır kapı üzerinde duran, sıkıntılardan sonraki sevinç anahtarıdır

Peygamber efendimizin (asm) insanlara telkini 'İlim Çin'de de olsa gidip alınız' hadîsidir

Şu atasözü halk arasında meşhurdur ki: 'Hileci kişiler kolay kolay can veremezler'

Kibir ve gurur insanın yaratılışında mevcuttur Bunlar müzmin bir hastalık ve bir nasır yarasıdır

İlim öğrenmeye çalış ve bilgililerin bilgisi ol Resûl-i Ekrem efendimiz ilim öğrenmenin farz olduğunu söyledi

Sende methedilecek ahlâk çoktur ve çok şükür, ben de o bakımdan zararda değilim

Gerçekte devlet idareciliğinin davacısı çoktur, onun için o makamda senin kıymetini bilemezler diye korkarım

Ağzını ve kulağını emanete sadık eyle Eğer sorsalar bile iyilikleri için inkâr et

Eziyet ile kimsenin canını sıkma, gönüllerini yapmaya çalış, sakın yıkma!

Kalbinde hileye sakın yol verme Budala olabilirsin, saf olabilirsin, ama sakın pinti olma

Ta gecenin karanlığı uzadığı bir vakitte güneşin parlak yüzük taşı, senin ağzına mühür vurur, yeme içme kesilir

Allah, lütfunu herkese karşılık beklemeden verir Kulun mülkiyeti ise arada yalnızca bir vasıtadır

Bu ne ikbal, bu ne saadet ve ne mertebedir ki Allah'ın evini tavaf edersin

Sebepsiz yere insanlarla kavga etme ve aşağılıklara karşı yüze gülme siperini terketme!

Fukaraya merhamet nazarıyla bak Sertlikle konuşma, cömertlik et

Varlığın yüzünün süsleyicisi ilimdir Var ile yoku bilme yolu, yine ilimdir

Senin elinden bir açın doyması, nice camiyi tamir ettirmenden yeğdir

Allah seni bu tür işlerden koruya Temiz kalpli ve rahat canlı olasın ey oğul!

Büyüklük ve ululuk, Allah'a aittir, kullarda bu sıfatlar bulunmamalı

Cennet ümidi ve Cehennem korkusu ile çalışma Ey gerçeği gören kişi! Cennet ve Cehennemin asıl sahibini isteyip bul

Ne kadar ululuk ve maddi üstünlük bulsa da câhile mevki ile yücelik gelmez

Boşboğaz ve aşağılık birçok kişiler vardır ki söz taşımak için hızlı hızlı solurlar, koşarlar

İlimlerle kendini donat

Ey yol ve yordamın üstün vasıflarının bakış dikicisi, ey red ve kabulün manzarasına bakan oğul!

Artık kendi nurun parlamaya başlar ve kötü amellerin gece karanlığına gömülür, affedilir

Dili bir kurşun; haşin ağzı da bir tüfek Bir nefeste savaş kıvılcımları koparır

Cehalet insana bir belâ zindanıdır ki içine düşenler ondan kurtuluşun yüzünü görmez

Söylediğin az, mânâsı çok olsun ve asla kimsenin gönlünü incitmesin

İlim cevherini sana bağışlayan Allah, sana ilmi; ona da cehaleti uygun bulmuş

Eğer devrinde mürşid-i kâmil bulunmazsa, sana Kur'an bir mürşid olarak yeter

ŞAİR NABİ'DEN OĞlUNA NASİHAT (HAYRİYE)

Şeytanın bayrağını yükseltici olma ve insanları birbirine düşürme

Anla ki 'Namaz kılmayan kişi, hiç âdem olur mu?' sözündeki sırlar sana açılır

Ey harikulade ruh oğul! İnsan olup bunu anlayabilirsen, secdeye kapandığında da mim harfinin daire şekli görünür

İlmin dış kabuğunda kalmak, kuşun tek kanatla uçmaya kalkması gibidir Onun için sen de ilmin dışında kalmayıp içine doğru yönel

Âlemlerin övüncü, Peygamberler sultanı Hz Muhammed (asm) dedi ki 'Bir ağızdan yalan söz çıktığında O

Kendini ara, bul! Sen kimsin? Kim olduğunu idrak et ki iki âlem sana apaçık görünsün

Öyleleri de vardır ki fakirlik köşesinde ayaklar altında kalmıştır da bir şey isteyip dilenemez

Bendeki özelliklerin ve şahsî erdemlerin hepsi sende aynıyla mevcut

Ey Allah'ın yarattıklarını temaşa eden oğul; ey akıllılık ticarethanesine dünyaya nazar eden oğul!

Edep insanın süsüdür

Gece gündüz şerefli mukaddes, ilimlere çalış ve hayvan gibi cahil kalma da ilim öğrenen ol

Ey babasının canı! İstediğim, bunların her zaman kulağında küpe olmasıdır

Herkesin sözünü sadakatle ve dostça söylenmiş sanma; lakin herkesi de iki yüzlü kabul etme

Minnet ile olan nimeti yeme, hatta kokusunda minnet olan gülü bile koklama

Utanma duygusu ve edeb sende mevcut iken elbette bunlar senin saygınlığına sebeptir

Fakirlik seni hiç korkutmasın ki, nimetin sahibi olan Allah, hiç kulunu aç bırakır mı?

Böyle olursa latife ne güzel Eğer böyle olmazsa onu terketmeyi amelin hayırlısı say

Kimseye büyüklük taslama

İhsanda bulunarak çocukları sevindir Gönüllerini alarak kalplerini mamur et

Gammaz, bedava gönüllü olarak kedere bulaşmıştır, başkasında gördüğü bir dert ile ortak olmuştur

Nice insanlar yardım istemekten utanırlar Senin vazifen bu durumda olanları arayıp bulmaktır

Bu fani dünyada fakirler olmasa acaba sen zekâtını kime verirdin?

Gaflet elinde oyuncak olma

Her kimin ki işi büyüklenme olsa, gidişatı ve hareketleri başkaları tarafından hazmedilmez

Yalan ve aslı olmayan şeyi sakın söyleme ki kendi söz sabahında parlaklık olsun

Ey parlak ay gibi olan oğul! Eğer namaz kılacak olursan elif gibi düzgün durmalısın

Edep insanın süsüdür Edepsiz ise şeytanın arkasından gidendir

Tutalım ki merteben dokuzuncu kat göğe çıkmış olsun, sonuçta yine de Allah'ın alelade bir kulusun

Seni yüzüne karşı söz söyleyerek övüyorlarsa, o sözlerin uyuz hastalığından bir farkı yoktur

Sertlik ve kabalıkla halkı kapından kovma Kimseye el ve eteğini öptürme

Bunlardan bir çoğu, güya kerametlerinin şöhretine parlaklık vermek için yalan rüyalar uydururlar

Ne duyduysa tamı tamına nakleder; hatta birazını da kendi kesesinden uydurur

Sana ihtiyaçları oldukça onlara yardım et, civarını düşkünlerin sığınacakları bir yer haline getir

Bunlar samimi dostlar için nefret sahibi olur Sonunda mutlaka bir kötülüğe sebep olur

Sokrat'ı bile kendinden küçük görür Hatta Bokrat'ı kendi talebesi kabul eder

O kötü kişi ne utanmaz ve arlanmazdır ki, yalan ile ağzını pisletir

Evin sahibi senin olasıya kadar gece gündüz çalış ve bunun için pervane ol

Edep meselelerini öğreten hoca, mecliste söylenenlerin hepsine 'Emanettir' dedi

Onun yaptığı bozgunculuk dillere düşer ve bu arada kendisi de satılır gider

Kulak kâsesine giren sözleri tellallık yaparcasına ona buna satma

Âmâ o kişidir ki hakikat kapıları kapandığı zaman varlıkları hakikatleriyle göremez

Hazret-i Allah hâzır ve nazır, her yerde daima mevcud ve her şeyi görücü iken, sakın Ona karşı edebini terketme

Ah o hilekarlık ve düzenbazlık! Aman ne kadar da istenmeyen birer iştir Onları yapan kişiye kazandırdığı ise sadece ortalığı karıştırmaktır

Kırların taze fidanlarının salınışları, insanın gönlünde keder bırakmaz

Fakirlere lütuf ve ihsanda bulunduğunda riyakâr davranmamak da ayrıca teşekküre değer

Kur'an okumak, zikredip salavat getirmek varken vaktini oyuna harcama

Er kişi yalana tenezzül etmez

laf taşıyıcı, bir sirke tulumuna benzer ki söz taşımazsa çatlar gider

Güzel sesli bülbülün nağmeleri, insana can bağışlar

Bu, Allah'ın hikmet rabıtasıdır, kudretin adilce verdiği kısmetidir

Allah'ın verdiği nimete şükretmesini bil ki ekmeğin ve suyun ziyadeleşsin

O mânâ sultanı Peygamber Efendimiz 'lüzumsuz ve malayâni boş söz söylemeyi terketmek dinin güzelliğidir' dedi

Sohbeti başkalarına nakletmek bozgunculuk çıkarır Samimi dostlukların sebeplerine kıtlık verir

Huyca zengin, alışkanlıkça alçakgönüllü ol da böylece kurtuluş gülistanına kök sal!

Fakirlik olmayınca zenginliğin güzelliği ve çekiciliği kalmaz İşte Allah bunu böyle yaratmış

Rızkı veren Allah'ın sana ayırdığına gönlünü bağla, razı ol ve her ne verdiyse ona kanaat et

Yaptığın hayrı başa kakma

Huyca zengin ol

Çalış ve gayret göster ki git gide bunun hikmetini anlayacaksın

Eğer fukaraya ihsanda bulunursan bunu gizli yap ve yardım ettiğini yalnızca Allah Teâla bilsin

Ey can güllüğünün taze yetişmiş gülü! Ey bilgi ve anlayış dimağını kokularla donatan oğul!

Fakirlerin hakkını kesme Senesi geldikçe zekâtını ver

Bu nimetten sen de yiyip istifade edesin ve 'babamın yadigârıdır' diye anasın

Her işin düğümünü çözen sabırdır Karanlık gece bile sabreder de sabaha erişir

Şeytanın bayrağını yükseltme

Malının zekâtını vermezsen bereketi kalmaz ve o nimet sende fazla durmaz

İnsanlarda bir dil, iki kulak vardır Öyleyse sen de bir söyle, iki dinle

Çatık kaş ve karışık alın, suratını buruşturmak, iyi ahlâka hiç de uygun düşmez

Oruç bir rahmet sofrasıdır

Sakın mertebe ve makam sarhoşu olma; Allah'tan gelen kötü şeylere de karşı durmaya çalışma

İlim, büyüklük ve mertebenin güvenliği ve koruyucusu; ilim, doğruluğun ve talihin kopmayan bağı

Büyüklenen kişilerle oturup konuşma Bu tip kişilerden daima kaçın

Sakın kimseye büyüklük ve kibir satma ki kimse de seni saymamazlık yapmasın

Cefa ve sitem işini terket Aman ha! Kerem et de kötü bir iş olan kalb kırıcılık yapma

Kasten yapılmış keskin başlı kırıcı bir latife, dostlarını ağzına kadar dolu bir çekişme içine sürükler

Söylediğin söz, gönül bağından yeni koparılmış bir gül olmalı, onu duyan da içindeki mânâ ile bülbül olmalı

Allah seni Kendisini bilmen için ve Ona candan kulluk etmen için yarattı

Sancıların olmaması için sana Peygamberimizin gösterdiği doktorluk kafi Zira Peygamberimiz Muhammed Mustafa'nın hekimliği ilgilendiren tavsiyeleri şifalı bir tıbdır

Peygamber mide için 'hastalıkların evi' perhiz için de 'çarelerin başı'dır dedi

Ve o mal sahibi ne saâdetlidir ki bin yere azık gönderir

Gerçi şükür kelimesi herkesçe bilinir, herkes şükreder, ama sen yine de can u gönülden şükret

Hastalığı, kişinin nabzını yoklayarak anlayabilmeli ve şehadet parmağı, yoklamak suretiyle hastalık casusu olmalıdır

Ey sadefin kulak süsleyen incisi! Ey şeref hanedanının hayırlı halefi oğul!

Yüzüne karşı yapılan övgü ve medih, elbette gösteriş pisliğine bulaşmıştır

Zarif kişilerin latife dedikleri şey, yerinde söylenmiş cilveli güzel sözdür

Ancak sana ikram eden gerçekten sadık dostun olursa ve külfetsiz karşılıksız ikramda bulunursa kabul et

Kimse senin suratından muzdarip olmasın! Bütün dünya iyi huyunun esiri olsun!

Yeşilliklerin, kırların kırmızısı, sarısı ve beyazı hep o yeşillikleri ortaya çıkaran Allah'a işarettir

Değer ve yücelik rabıtası ilimdir Gönül berraklığı ve ağırbaşlılığın sebebi ilimdir

Hayriye'nin yazıldığı dönem (1700) Osmanlının inişe geçtiği yıllara rastlar Saraya Valide Sultanlar hâkim olmuştur Yeniçeri kazan kaldırıp isyan etmektedir Halk bu kargaşadan oldukça payını almaktadır Devlet idaresinde kaht-ı rical yaşanmaktadır, yetersiz

Zimmetinde bulunana ve himmete vade vermeyi borç bil Vadettiğinden geri dönmeyi kişiliğine kusur say

Doktorlar, çeşitli ilimleri görmeye muhtaçtırlar ki her birinden bir parça nasip alsınlar

Bu kuralı daima göz önünde bulundur ve sakın bunların derecesini arttırma

Onu ateşlemeye başladığı zaman, birini de bozgunculuk için saklar

İlmi ehlinden öğren

Kimse ile inatlaşma ve kimseye ayak direme ki bunlar, düşmanlık ateşini tutuşturur!

Oruç, Allah'ın kullarına bir lütfudur Orucun mükâfatını bizzat Allah verir

Zemzem suyu ferahlık verici bir ilaç gibidir Ondan içen suçlu kullara şifa verir, günahlarından arınmalarını sağlar

Hem gizli gizli ve çok çok şükret; hem de aynı şekilde ihtiyaç sahiplerine ihsanda bulun

Cancağızım! Hele ne yaparsan yap da, tek kalb kırıcı ve kesin dilli olma

Adına hekîm denilmeye layık, gerçek doktorlara hazık, usta hekim denir

Sende kibir ve gurur göründüğü zaman Allah, boyunu ikiye büker, sırtını yere getirir

Allah'ın insanlara gerçek bir lütfü olan nefes hazinesi adi hevesler uğruna harcanırsa yazıklar olsun

Rızkına kanaat et

Kimde bu sıfat yerleşmişse, o kişi sıkıntı diyarında başıboş biri haline gelir

Dilini sözler için bir cadde eyleme de, sana laf taşıyıcı demesinler

O mânâ hırsızı ve haber casusu; sohbetin hepsini sabırsızca ve anında başkalarına aktarır Allah kimseye böyle bir huy nasip etmesin

Kimsenin ayıbını yüzüne vurma; bir kişi ayıplı da olsa onun sözünü sonuna kadar dinle

Kimseyi kötüleyip dedikodusunu yapma Bunu yapmak akıllı kişiler için bir ayıptır

Üzerinde zekâta ait olan bir tanecik bile bırakma Zekâtını ver ki malın bereketi ve hayrı olsun

Bir başkası için vâsi, kefil ve vekil olup haksızlık yüzünden dünya ve ahirette zelil olma!

Böylesi, tıbba ait birkaç deyim öğrenmiş ve kendisini adeta Eflatun yerine koymuştur

Senin yüzünden ihtiyaç sahiplerinin sevinmesi ne büyük saadet, ne büyük yücelik, ne büyük devlettir

Gerçi onları bilmek bilmemekten iyidir, ama bunlarla uğraşmak da boşuna ve gereksizdir

Ey iyilik sahibi olan kişi! İmanlı kişilerin ırzı, malı ve kanı, insanlara Allah'ın birer emanetidir

Sonra da yalanını tasdik ettirmek için yemini, sözün doğruluğu hususunda sıkıca bağlanmış bir kemer haline getirirler

Kimseye kin ve düşmanlık gütme İyi geçinmeyi terk etmeyi de âdet edinme

Eğer İslâmın değerini gerçekten anlayabilseydin, namazı kılmak için bir an bile gecikmezdin

O ne saadettir ki dudağın kapalı olduğu için, yeme-içme olmadığı için bütün beyhude işlerden uzaklaşmışsındır

Tavla ve satranca gönül bağlayıcı olma ki bunlar insana sıkıntı sermayesi olurlar

Bir söyle, iki dinle

Dağarcığında her ne varsa hemen boşaltıverir Heybesinin hemen başını aşağı getiriverir

Gerçi senin yaşındaki çocuklar bunu anlayamaz, ama yine de sana bu sırrı açıklayayım

Söylediğin sözü tekrarlama, bir şeyi iki defa söyleme

İlaç şişesi görse, şarap şişesi sanır Hacamatçı kabını görse, su kâsesi sanır

Ancak gayesi, düşmanları ortadan kaldırmak olan yalanı söylemek kötü değildir

Peygamberler mesleğini kabul et ki Peygamberimiz böyle yapmakla emrolunmuştu

Kalbinde hileye yol verme

Bunlardan biri, güzel yaratılışının kokusudur Edebe dair alametler ise sende yaratılıştan mevcut

Bundan daha iğrenci, nice hırsız ve kötü kişilerin yalanları ile âdeta veli imiş gibi hareket etmeleridir

Kendin için ayıp olan bir şeyi aklından bile geçirme, elinde olduğu müddetçe sakın başa geçme, idareci olma

Aslı olmadığı halde takva ve doğruluk satanlar iki âlemde kurtuluş yüzü görmezler

Öğütlerin yazılış sebebi

Doktor, hastaya sıhhat rehberi olmalı; aksine hastalığını kuvvetlendirmemelidir

Hatır yıkmak günahların en büyüklerindendir, hatta bütün günahların en kötüsüdür

Dere kenarında yeşillikler ne güzeldir, yasemin renkli selvilerin cilveleri ne hoştur

Vardığın meclis doğru yolda insanlarla dolu olmalıdır, fesat ve kötülük kumkuması olmamalıdır

Fakirliği ve zenginliği yaratan Allah, zekâtı da fakirlere tahsis etmiş

Hayriye, şair Nâbî'nin aruz vezniyle yazdığı manzum bir öğüt kitabıdır Bir divan edebiyatı şairi olan Yusuf Nâbî, daha çok bu eseriyle tanınır Şair bu eserini oğlu Ebü'1-Hayr Mehmed Çelebi adına yazar ve muhatap da oğludur Kitap kendi dönemi için olduğu k

Allah'ın verdiği ile yetinip evciğinin köşesinde rahat yaşamak hoştur

Bunlar şeytanın işlerine yol gösterir, bu işin cezası da zindandır

Ayıp, yüzlerce ayıp ki Müslüman bir kişi, söz terazisini bozsun

Dedikoduculuk ve başkasını kötülemenin lüzumu ve lezzeti yok Üstelik günahı, diğer suçlardan da fazla

Gözünü ve gönlünü zengin tut lütfen açgözlü ve aşağılık olma

Günahlardan minnetsizce yıkanıp temizlenmek için Altın Oluktan rahmet dökülür

Ey isteklerimin sevinç artıran çerağı! Ey Aziz ve Celil olan Allah'ın bağışı oğul!

Oruç, Cennet nimetlerinin yol göstericisidir Böylece oruçta yeme içmeyi terketmek bir rahmet sebebi olur

Dünya mihnetinden emin olmak için böyle kişilerin yüzüne gülmekten daha sağlam bir kale olamaz

Sakın kimseye karşı iddiacılıkla direnme! Böylece inatçılardan Settâr (ayıpları örtücü olan Allah) seni saklar!

Öfke, hiddet ve kin gösterme! Kimseye alnını kırıştırarak bakma!

Gerçi davete icabet etmek gerekir, ama davet, kötülük ve dedikodudan da emin olmalıdır

Arafat'ın o berraklığı ve ter temizliği, satır satır günahların affı için berat yazmaktadır

Tedbirlice ve denenmiş şekillerde ilaçlar vermeli ve asla cahillikle insan yaratılışını bozmamalı

Bu işlerdeki inceliği anla ki aslında yaptığın hayır senin kendinedir

Bir şeyi bilmek, sorulduğu zaman 'Ben onu bilmiyorum' demekten daha güzel değil mi?

Yolu yordamı iyi huylulukla göz önünde bulundur da hayatının nasıl tazeleşiverdiğini gör

O soysuz, böyle halkın arasına düşmanlık bırakır ve o huyu; evladı ve neslinde de fasılasız devanı eder

O söz, gül kokusu gibi gönülleri açmalı ve gönüllerden kinleri gidermeli

Sabır ile düşmanlar dost; yol kesiciler yol gösterici olur

Ey salınan ruh gibi güzel olan oğul! Mümin olan kişiye hekimlik ile din bilgilerini öğrenmek farzdır

Allah yolunda ilim yapmış uğurlu kişiler, can verirler, ama yine de Allah adı vererek yemin etmezler

Hiç Yüce Allah, mamur birer ev olan kalblerin harap olmalarına razı olur mu?

Sana takdir olunmamış rızık ele geçmez; sana ayrılmış olan da asla başkasına gitmez

İslâmın beş temeli

İnsanı ölüm içkisiyle sarhoş eder de zavallının ömür ağacını kırıverir

Orada günahtan kararmış defterler yıkanmış, paklanmış ve orada günaha esir olanlar azat olunmuştur

Gece sabırla sabaha kavuşur

Cahillik ile ebedî hayattan mahrum olma ve iyi ile kötüyü ilim vasıtasıyla birbirinden ayır

Yaratıcı olan Allah'ın sıfatlarına sınır olmadığı gibi ilmin şerefine de bir son yoktur

Hele alacaklısı da şer bir kişiyse, her gün kafasını düşünce ve kederlerle doldurur

Sadakadan elde edilecek sevabın sınırı yoktur Nitekim bunu kuvvetlendiren bir çok da ayetler vardır

Borçlu kişinin vücudu sıhhatli, ama içi hastadır Borçlu, alacaklısının karşısında da boynu bükük bir köledir

Eğer Allah'ın takdiri, seni onun yerine fakir yaratsaydı, bunu değiştirmeye gücün yeter miydi?

Eğer altını ve gümüşü harman etsen; ekmek, pirinç ve yağın yerini tutmaz, altın ve gümüşü dişlerimizle yiyemeyiz

Konu komşuyla iyi geçinerek onların hakkını gözet! Kimse senden incinmesin!

Günümüz şartları ve gidişatı gözününe getirilirse, tarihin tekerrür ettiğini göreceğiz Üç asır önceki Osmanlı toplumu ile günümüz Cumhuriyet toplumu aynı dertlerle muztarip ve aynı tedavi şekillerine muhtaç haldedir Hayriye'den yaptığımız seçmeler bu çerçevede gözden geçirilirse herkes kendi derdine derman bulacaktır

Nerde bir hasta görse pervasızca hemen nabzına yapışır, tabiî tutacağı yeri bilmeden

Borçlunun borç vadesinin gelmesi, ona canını teslim edeceği anın gelişi gibidir Borcunu veremediği için çarptırıldığı hapis cezası ise ölülerin mezarı sayılır

Malını muhtaçlardan esirgeme Allah'ın sana verdiği nimetten açlara ve yoksullara yedir

Utanma duygusu iman nurunun süsüdür Utanmazlık ise dünya ve ahirette ne yaman şeydir

Oruç gizli tutulan gizli bir ibadettir Onun için asla oruca riya giremez

Bir susuza su vermen, her yıl Kabe'yi ziyaret etmenden daha hayırlıdır

Bu öğüdümü kulağına asılı bir küpe eyle: 'Sakın kimseye fazilet satmaya kalkma!'

O kul da Allah'ın ihsanına muhtaçtır ve Allah'ın bağışına bağlanıp kalmıştır

Lakin yine de onun bir ucu kavga ve kötülüğe çıkar Onun için sen yine de onu tevazu ile savuştur

Allah'ın yaptıkları hakkında gözünü dört aç ve gör ki O, ölü toprağı, bahar mevsiminde yağmurlar ile tekrar diriltmiş

Ayrıca sadaka vererek de zekâtını tamamla Bir mal için zekât kök, sadaka ise dalbudaktır

Kimseye sertlikle cevap verme, bilakis lütuf ve yücelikle hitap et

Bir şeyden habersiz olan câhil nerde; her şeyi bilen nerde! Hiç gören ile âmâ bir olur mu?

Borçtan çok sakın

Hasta olmadıktan ve vücudun halsiz kalmadıktan sonra Ramazan orucunu sakın geçirme

Tek başına bir lokmaya ağız açma, yediklerinden onları da faydalandır

Rüzgâr gibi her yere girip çıkma, güneş gibi de her kapıyı dolaşma

Kimseyi eziyet ile incitme! Hatta sana eziyet etse bile onu azarlama! Dostlarına yar ol, yük olma! Kötü huy ile kalplerini kırma!

Oruç bir rahmet sofrasıdır Oruçlu için ise nurdan bir elbisedir

Çok yemin edenler imanlı kişiler değildir Hatta üst üste ettikleri yeminler de yalancılıklarının şahididir

Bazan yeşillikle dolu yerlerde dolaş ve Allah'ın rahmetle ortaya koyduğu esere bak

Baharda gezintiye çık

Haksızlık, nifakçılık, sözünde durmama, dedikoduculuk, kötü düşüncelilik ve kötü ahlak Hepsi, cehennem ehlinin sıfatıdır ve imanlı kişiler için kötü hareketlerdir

Yaptığın her şey kullara yakışır şekilde olsun Allah'ı gücendirecek bir şeye sakın elini uzatma

Öyle kötü meclisler sana bir oyalanma yeri olamaz, oralar senin namusuna leke düşürür

Zekâtını verdikçe Allah'ın emri üzerinesin ve Allah senin o malının birine on verir

Ey oğul! Başkalarının evine davetsiz olarak gitme! Hatta her davet edildiğin yere değil, hürmet ehli olanların evine git

Hele hele yetimlerin ve kimsesizlerin yaralı gönüllerine merhem olursa

O acizin lütfedecek hali mi var, yahut sana bağışlayacak malı mı var?

Secde için alnını yere koy da yeryüzünde gerçek saltanat ne imiş bir gör

Malın telef olması, zekâtını vermemektendir Ayrıca zekâtı vermemek bazı musibetlere de hedef olur

İçinde hekim olmayan bir şehirde oturmak caiz olmaz

Nitekim yürünüp geçilen yer, evin dışıdır Oturulup durulacak yer ise o evin içindeki halvettir

Halkta Allah korkusu azalmıştır, onun için, baltalama ve inkâr, hemen hazırdır

Malını muhtaçlardan esirgeme

Misafirin arzusunu yerine getirmek elinde değilse o garibi küstürmeden geri çevirmeye çalış

Sakın böylesi kötülüklere bulaşmayasın ki iki cihanda rahat olasın!

Ayrıca çekişme, bozgunculuk ve fitne koparır; hatta belki de vuruşmayı doğurur

Onun ahiretteki tek işi inleyiş ve çığlıktır Çünki Allah 'Fitne çıkarmak, adam öldürmekten daha şiddetlidir' buyurdu Nice eşekler, nice haber ve hadiseler için ağızlarını ve kulaklarını bunlara vakfetmişlerdir

Hangi bayındır yer ki orada tıb bilgisi yoktur; orada insanlar ölümü hak etmişlerdir

Onun derdi ya para yahut şöhret kazanmaktır Yoksa hekimlik arada yalnızca bir vasıtadır

Allah'ın kullarını aç, elbiseye, ekmeğe ve yiyeceğe muhtaç görünce ihsan kapısını sakın kapatma ve sana hacetini bildireni sakın geri çevirme

Gül bahçesi taraflarından akan o tatlı sular, coşku kuşuna kanat ve telek yetiştirir bitirir

İlim, sahili olmayan bir denizdir ki onun içinde âlim geçinenler gerçekte cahildir

Borç kültürlü insanları aptal eyler, hatta kişiyi, kahramanların en kahramanı bile olsa kadın gibi korkak eyler

Sana hürmet gösterilirse ne güzel; sana hürmet göstermeyen cahil ile de sakın takışma

Böyle yapmazsan zaten rahat edemezsin Âlemin övüncü olan Peygamber dedi ki: 'Hikmetin başı yüze gülmedir'

Misafire ikram et

Lâkin babanın bu söyledikleri de evladına fazladan bir tesirde bulunsun

Öyle bir ilim şehrini arayıp bul ki kapısı Peygamber'in (asm) damadı Ali olsun

Asla kimseyi cahillikle suçlayıp da Allah'ın yarattığı bir insanı ayıplandırma

Bu kişilerin kazandığı ve ele geçirdiği tek şey kötü şöhrettir Üstelik günleri de gam ve sıkıntı içinde geçer

Rızkı hikmetle veren Allah, senin halini bilir ve rızkını, ihtiyacın olduğu anda gönderir

Ey babasının canı! Eğer sana birisi birşey verirse sakın alma, doygun ol

İnsanı hakikate yaklaştıran, Allah yolunda yüce mertebelere ulaşan kişilerin temiz nefesleri, sözleridir

Söylediğin az, manası çok olsun

Rehinsiz ve kefilsiz sakın kimseye mal verme ki, sonra bu hususta anlaşmazlık çıkar

Borçlanmamak için elbiseni ve çulunu satsan daha iyi Borçsuz olarak aç ve çıplak yatmak, borçlanmaktan iyidir

Nice insanlar var ki yalan söyleyip aslı olmayan şeyler anlatarak övünürler

Sözü ne kısa, ne de uzun söyle Sözün ne zaman söylenmesi gerektiğini iyi ayarla ve sözünde ne hafif ol, ne ağır

Bu vadiye düşen kişi iflah olmaz Onun kötü hastalıkları düzeltilmez

Kötü iş için adımını atma ve bir elin daima hayırda olsun!

Ta ki bir an önce başkalarına yetiştirmek için oturamaz ve yeni getirdiği dedikodu haberini söylemedikçe duramaz

İhramlar içindeki hacıların oluşturdukları gümüş halkanın üstünde Rahmet dağı bir yüzük taşı gibi durur

Misafirin gönlünü boş kuruntulardan kurtar İsteğinin yerine getirilmesi için imkânlarının hepsini kullan

Allah'ın sana bahşedeceğine güven ki rızkın, sana kavuşmak için senin ona olan aşkından daha büyük âşıktır; sen ona yürürken o sana doğru koşar

Gerçi sebebi terkedip bağışta bulunmamak sevap değildir, ama sebep, müsebbibsiz hiçbir işe yaramaz

Boşboğazlığı ve ikilik çıkarmayı alışkanlık edinme ki bunlar bağlılık sarayını berbat ederler

Kötü huy, kötü alışkanlık ve kötü meşreb, sahibini, ebedî olarak istenmeyen kişi yapar Başkaları ondan kaçarlar

Nâbî'nin Ogluna Verdigi Ögütler

Tecrübesiz ve deneyimsiz bir heveskâra, gerçek doktor denmez

Elin göğsünde bekle ve derviş tavrında ol! Böylece gam yemez ve dertsiz tasasız olursun!

İrfan ve olgunluk metaını teraziye koyan bilgeler dedi ki: 'Çok söz ancak Kur'an'a yaraşır'

Ahlâkça iyi yaratılışlı ve meşrebce geniş olmak, kalp aynasına parlaklık verir

Dedikodu ve başkasını kötülemek, onu yapan kişiyi de kötü andırır Zaten bu tip kişilerin nasibi de yoktur

Kimin elinde ne var ki isteyesin Onu yahut bunu 'bana ver!' diyesin

Faiz geliri de sermayeye eklenince bu faiz yükü insanın belini büker

Acıkmışı doyurmak, her gün nafile oruç tutmaktan hayırlıdır

Peygamberler sözüne uyup 'Basit de olsa her kişinin yüzüne gül'

İnkarcının inkârı çok kuvvetli olmazsa, kendi sözünü yeminle kuvvetlendirmeye kalkma

Oruç, Allah'ın ezelî kudret ve kuvvetine mensup temiz bir gizliliktir Oruç melekiyet sıfatına bürünmektir

Bunun feyzi mahşer gününe dek yürürlükte olsun ve hem seni, hem de başkalarını kuşatsın

Yalan söyleyen bu tip kişilerle dostluk kurmaktan sakın ki onunla sohbet etmekten dolayı kişiye Cehennem ateşi isabet eder

Kimsesizlere yardım dağıtmak; zenginleri davet etmekten elbette çok daha üstündür

Mahrum olduğun iyi huyları bir say hele! Sonra da mülayim gönüllü ve derviş yaratılışı ol!

Sakın ha, söz taşıyıcılık yapma ve koğucuun sözüne postacı olma

İshale karşı yumuşatıcı sıvılaştırıcı ilaç ile yol açıklığı verir; kabız olanın imdadına da perhiz ile yetişir

Herkesle iyi geçin! Cimri de olsa herkes ile gönlün hoş olsun!

O saatte Allah huzurunda el bağlayıp hatalarından dolayı göz yaşı dökmek ne saadettir

Oysa o zenginler hem yer içerler; hem de seni çekiştirirler ve bir noksanın varsa onu anlatırlar

Hayriye kaleme alındığı günden itibaren çok sevilmiş ve en çok okunan kitaplar arasına geçmiştir Nabi, bu eserinde hiçbir makam ve mevki ayrımı gözetmeden, nereden ve kimden gelirse gelsin kötülüklere hep karşı çıkmış ve insanlara devamlı bir ümit ve yaşama şevki vermiş, hayatı güzelleştirmeyi hedef edinmiştir

İlimlerin önemlileri içinde ilk sırayı tıb alır Tıb ilmini delilerden başka hiç kimse inkâr etmez

Herkesi sırlarına ortak edinme; sırrını pazarlarda satılan süs malı haline getirme, pazara düşürme

Gezip dolaşma mevsimi olan bahar ayları gelince gezintiye çık

Herkesi sırrına ortak etme

Metin ve tercümesi ile birlikte 1647 beyit, 34 bölüm ve 223 sayfadan meydana gelen Hayriye'nin daha çok günümüze ışık tutan bölümlerini ve beyitlerinden seçmeler yaptık Kitapta beyitler sayfanın üst kısmında, tercüme ise çizginin altında numaralanmış şekilde yer almaktadır Biz numaraları vermedik Sadece tercümesi yapılan ve numaralandırılan her beyti birer paragraf halinde sunmaya çalıştık Bu arada okuyucuya kolaylık sağlaması için de yazarın kendi bölüm başlıklarından ziyade ara başlıklar çıkararak kısa, ara bölümler halinde vermeye çalıştık

Birçok acaib kişiler, tabiblik sevdasındalar ve kendi hayalleri ile doktor geçinirler

Akranları arasında yerilir ve kötülenir olur Onun gelişini bir çok kişi uğursuzluk diye nitelendirir

Kimsenin ayıbını yüzüne vurma

Hacer-i Esved, Allah'ın sevgili kullarının, öperek şifa buldukları bir taştır

Sana rızık olarak verilen şeyin seni bulması için birinden istemeye ihtiyacın olduğunu sanma Başkasından isteyip de boş yere mihnet ve sıkıntı çekme

Her gördüğüne istek duyma

Bilhassa seher vaktinde hiç yatma, uyanık ol O vakitte kendini tevbe seccadesine vakfet

Herkesle iyi geçin

Bir fakire yardımı dokunan kişi gerçekten dine layık kişidir ve o kişinin hayrı başkalarına da geçer

Hastalığa, kuralları ile şifa tedbiri almalı; yoksa insanları kobay olarak kullanmamalıdır

Nefsine iki nefeslik bir zaman bile sahip olup, hiç olmazsa o meselenin açılmasını beklemeye de sabredemez

Bütün işlerin bozukluğunun aslı, yalandır, Akıl sahibi kişiler onu yapmaz

Ancak bilgisiz cahiller, ahmaklar ve inatçılar, yemin ederek, sözlerini kuvvetlendirmeye çalışırlar

İşlediklerinin daima sonunu düşün ve böylece din evin onarılmış olsun

Hakkın ve ruhsatın olmadan bir mala el uzatma Halini bilecek olan, senden daha büyük ve bilgili olan Allah'tır

Merteben ve yerin ne derece yüksek olursa olsun eteğini öpülmekten uzak tut

Komşularına eğri bakışla bakma! Mahrum ve düşkünlere iltifatta bulun!

Ey babasının cam! Şu sözümü kulağına küpe et: 'Borçtan çok sakın Borç insanı perişan eder, eğer kişi Eflatun kadar akıllı bile olsa, borç onu deliye döndürür'

Er olan kişi, yalana tenezzül etmediği gibi yalanın kötü sonucuna da tahammül etmez

Dilindeki ve gönlündeki daima Allah olsun Uğruna can verdiğin yer, yine Allah'ın yüce dergâhı olsun

Mecliste sürekli susup durma; yeri geldikçe dil ol, yeri geldikçe kulak!

Misafirin gözünü hasret çektiği şeyden perdeleme ve isteğinin imkânı varsa onu ondan esirgeme

Onun huyu, âdeti ve işi budur Gece gündüz biricik düşüncesi budur

Her şeye kadir olan Allah'ın seni zengin yaratırken onu da fakir etmesinin elbette bir hikmeti vardır

İlim ilâhî bir sofradır İlim Allah'tan insanlara bir bağış, bir bahşiştir

Ey gözümün nuru! Bu tür borçtan Allah Teâlâ seni korusun

Halka yumuşaklık ve alçakgönüllülükle selâm ver, onlarla buluş ve sakın onlara, ayağa kalkma külfetini yükleme

Asıl lâzım olan dünya denilen bu evin sahibidir (Allah'tır) Cahiller ise sahibi yerine evini isterler

Dostlanrının haricinde bir kimse de olsa onları incitme! Hoyrat teklif ile kalplerim kırma!

Zikir yaparken alenen dudaklarını kıpırdatma, zikir ve Allah'ı anış gizli gerektir

taraflara kötü bir koku yayılır ve oralara melek inmez Yalanın söylendiği yer merkezinen 30 mil kadar bir daireye o pis kokudan dolayı melek uğramaz'

Serpilmiş tohum yerden fazlasıyla biter ki, bu da iki âlemde sana yeterlidir

İrfanın varsa anla ki, dostların, 'Vakit nakittir' diye söyledikleri işte budur

Ey varlık ve vücud mecmuasının seçkin nüshası, ey sıfat aynasının süslü ve yakışıklı resmi oğul!

Nimetin şükrüne sebep fakirliktir Devlet ve ikbalin güzel oluşuna süs yine fakirliktir

Ey kaynaşma ve dostluk kitabından ders okuyan; ey sohbet usullerinden edep öğrenen oğul!

İnsan olarak sana düşen, yüzünü yere sürmendir Hele el-etek öptürmek de asla kula düşmez

Dilerim ki bunu, canından da nazik tutasın ve bir an bile yanından ayırmayasın, aklından çıkarmayasın!

O din serveri Peygamber (asm) dedi ki 'Müslüman, halkın dilinden ve elinden emin olduğu kişidir'

Ehli olmayan kişilere sırrını açma Âdilere, layık olmayanlara da meclise girmeleri için yol verme!

İnsanlarla kavga ve çekişme halinde olanın eline rahatsızlık ve sıkıntıdan başka birşey girmez!

Vefa elini vadeye açık tut Kime bir vaadde bulunursan yerine getir

Eğer onlarla bir arada bulunmak kaçınılmaz olursa, artık çaresiz sen ona karşı tevazu göster

Nur diyarının sultanı ilim hakkında 'Rabbi zidnî' (Rabbim, ilmimi artır) isteğine memur oldu

Tekrar edilecek söz ya zikir, yahut Allah'tan bağışlanmayı isteme sözü olmalıdır:

Cahillik neşterini kan dökmek için kullanmamalı ve yüce ömrün yol kesicisi olmamalıdır

Ey olgunluk denizinin incisinin soyundan gelen oğul! Şu söyleyeceğim inciler kulağına küpe olsun:

Bazı güçlü kişiler de vardır ki haklının hakkını vermemekte üstlerine yoktur Bu kişilerin yaptığı iş inkâr ile inkarlarını ispat için ettikleri yemindir

Sabûr Allah'ın isimlerinden biridir Sabır sonsuz hikmetlerden bir hikmettir

Hele hele dostların kalbine saplanan bir söz okuna, yergi ve alaya latife demek bile olmaz

Para, yenilen şey değil, sadece rızkını sağlamada bir vasıtadır Sonuçta yenilecek şey, yine Allah'ın yarattığı nimettir

Gönüllere vuslat müjdesi gibi olmalı, onu işiten rağbet ile şevke gelmeli

Kimsenin seni methetmesiyle gururlanma, nefsini kırmaktan, körletmekten da sakın geri kalma!

Sonra bu hengame giderek büyür ve senin hakkını sana vermez de hakimlere rüşvet olarak yedirir

Gerçi akıllı kişiler şeker gibi tatlı bir söz söyleyip 'Sana karşı kibirli olana sen de kibirli ol' dediler

Sen de o dostuna karşılık ver ve onu ikram ile mükâfatlandır

Gururlu olmak şeytanın sıfatıdır Gururlu kişi tıpkı şeytan gibi Allah katında kovulur

İlim, varlığın; cahillik ise yokluğun kaynağıdır Hiç var ile yok beraber olabilir mi?

Allah, ilaç olmak üzere bitki köklerini hastalıklara bir şifa sebebi olsun diye yaratmıştır

Bu binanın içinde olan kişi rahattır Dışı ise fenalıkların ayakları altında kalmıştır

Yine o ilim sahibi Peygamber dedi ki 'Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz!'

Kendi kendine doktorluk yapmaya kalkışan kişi doktor değil, öldürücü bir hastalıktır

Zekâta ayrılan o mal Hazret-i Allah'ın hakkıdır, sen de edasını ihmal etme

Güleryüzlülük rahmet alametidir Suratı ekşitme ise nefrete sebep olur

İlimle uğraşmak kadar yüce bir iş olmadı İlimden de hiç kimse elem görmedi

Fakirler zenginlerin aynasıdır Nitekim her şey zıddı ile vardır

Ey cömertliğin son yüksek mertebesinin en güzel süsü, ey varlık okulunda edeb öğrenen oğul!

Kıymetini yücelt, bayağı olma Her gördüğüne istek duyma!

Kara sevdaya karşı kara patlıcanı ilaç diye verir! Sarılık hastalığıyla karşılaşsa hemen kan alır!

Uzvun sertliğini yumuşaklığından bile ayıramaz; hatta vücudun kızarıklığını bile sarı sanır

Söz söylerken sana 'söylediği az, mânâsı çok' hikmetinin mânâsı bir gidiş yolu olsun

Aman ha! Kimseyi ayıbıyla ayıplama! Böyle bir şeyin sonucu ebedî bir tasa olur

Kimseye ihtiyacını arz etme de, minnet yükü altında eğrilme

Peygamberlerin övüncü Hazret-i Peygamber (asm) bile, hakikatler kendisine açılsın diye duada bulunurdu

İnsanlığın, nefsin çektiyse kuşların şakımalarını da dinle

Bu söz dudaklarının bir süsü olsun: 'Kimsenin ahım alma, halin yaman olur'

İsteğin için ağzını sakın açma; dilenme sözleriyle dudağını bulaştırma

Sakın fukaraya tiksinti ile bakma ve asla ihsanda bulunmaktan kaçınma

Mahkeme salonuna hiç yolun düşmesin Sakın başını kuru kavgaya bulaştırma!

Zekât, fakirlerin hakkıdır Ondan elini çekme, vermemezlik yapma ki temiz olan malını kirletmeyesin

Ey oğulcuğum! Eğer sen Kabe'nin etrafını tavaf eden bir pergel olursan, bir gün elbet kazanç noktası sana kendini gösterecektir, karşılığını kıyamette alırsın

Bu sefer canını başka bir meclise atar, her ne yapıldıysa orada da satar

Çeşitli ilimler ile kendini donat, zihnini doldur Belki bir gün ona ihtiyacın olur da kullanman gerekir

Nice ikbali ile aşağılık olmuş kişiler vardır ki bunlar kendi felaketlerinin ayakları altına düşmüşlerdir

Dilinde ve gönlünde Allah olsun

Arif ol, sakın ham sofu olma; gayret göster de yakın sırrına, Allah ilmine erenlerden ol

Ey edeb çimenliğini süsleyen fidan; ey babasının gönlüne ve gözüne nur bağışlayan oğul!

Şurubu, sinir ağrılarını dindirmeli; yaratılışına zararı olan hastalıktan yok etmelidir

Bir meclisten başka bir meclise söz getirme ve ağzını emanet sandığı yap

Senin rızkın sadece herhangi bir mal dolayısıyla değildir Rezzâk olan Allah, başka sebeplerle de sana rızık ulaştırır

Arefe günü, yarlığayıcı Allah'ın, insanları hesap için topladığı kıyamet gününden bir örnektir

En tatlı zamanların mayası, değersiz şeylerle uğraşırken yağmalanmış olursa yazıklar olsun

Padişahın (idarecinin) kapısına şikâyet dolayısıyla varma, sana kötülükte bulunanı Allah'a havale eyle!

O geçim malı ne kutludur ki, fakirler onunla ihtiyaçlarını karşılarlar

"Lebbeyk" sadalarını çıkaran nefesler göklere doğru uydular gibi yükselir, giderler

Bende yok sabr ü sükun sende vefadan zerre İki yokdan ne çıkar fikredelim bir kere.

Bu neş'enin sonı elbetde ser-girânlıkdur.

Sende takdir olunmamış rızık eline geçmez. Sana ayrılmış olan da asla başkasına gitmez.

Gerçekleşmesi için düşmanına başvurmayı gerektiren isteğe lanet olsun.

Bu neşenin sonu elbette baş ağrısıdır.

Ol matlabın husûlüne la'net ki tâlibi, Lâzım gele mürâcaat itmek adûsına.